Trong thời gian qua, blockchain (bờ lóck chên) là công nghệ đang nóng trên toàn cầu, nếu bạn nghe blockchain còn thấy lạ lẫm, thì có lẽ cũng đã biết đến bitcoin, một đồng tiền số (chứ không phải đồng tiền ảo như rất nhiều báo Việt đã dịch) có giá trị nhảy vọt gấp tầm 20 lần chỉ trong 2, 3 năm qua và đạt tới $4000/đồng tại thời điểm viết bài viết này. Bitcoin là một trong những sản phẩm của công nghệ blockchain, công nghệ này sẽ thay đổi cả thế giới trong thời gian ngắn tới, và có thể thay đổi vận mệnh của bạn, gia đình bạn, hay nước Việt Nam chúng ta nếu chúng ta biết nắm bắt lấy cơ hội hiếm có này. Tôi xin mạn phép đóng góp chút công sức viết một bài kiến thức sơ đẳng nhưng dễ nhai và thực tế hết sức để giúp phần vào công cuộc đổi mới này. Tôi sẽ không dịch blockchain thành “chuỗi khối” hay bitcoin thành “đồng tiền ảo” như các báo đã dịch.

Để khiến bạn không bị ngu người và choáng ngợp bởi những định nghĩa trừu tượng, tôi sẽ giới thiệu với các bạn về bài toán mà công nghệ này giải quyết, qua một câu chuyện thường ngày của huyện.

Một vòng trái đất

Tim và Minh Hằng là một cặp trời sinh, họ yêu xa, cách nhau một (nửa) vòng trái đất. Một hôm Minh Hằng muốn đi du lịch mà hết tiền, nên gọi điện kêu Tim: “đưa ít tiền tiêu đi chồng, vợ muốn đi du lịch”. Tim đại gia nên ok luôn và nháy điện thoại cho Vietcombank: “Chuyển 1 tỷ cho gấu tao đi du lịch”, tổng đài kiểm tra thấy đại gia Tim có đúng 1 tỷ 5 trăm đồng nên ok luôn và đổi qua $ cuối cùng gửi qua cho tài khoản Bank Of America của Minh Hằng. Ngân hàng ghi lại trong sổ ngân hàng của Tim:

Ngày 12 tháng 8 năm 2015:
    Tim ————————- Minh Hằng 1,000,000,000 VND ~ $44,000

Tim điện lại cho Minh Hằng: “Vừa chuyển cho vợ 40k đó, ra ngân hàng nhận nhé”. “Ok, yêu chồng”.

Cả một lượng tiền lớn như vậy được chuyển “Một vòng trái đất” nhưng thực tế chỉ gói gọn lại trong hai “dòng lưu bút” trong sổ ngân hàng của Tim, còn VCB là người quản lý. Vài năm sau, khi Tim và Minh H chia tay, họ chửi nhau sml trên mạng và Tim quyết định “chia tay đòi quà” Minh Hằng, và Tim lại gọi cho ngân hàng lấy bằng chứng của việc chuyển tiền …

Xin thưa, vấn đề tôi muốn đề cập đến ở đây không phải là làm sao yêu xa mà không chia tay, mà là hai bạn trẻ ở trên khi yêu nhau có người thứ ba can thiệp (ngân hàng), nên mỗi khi làm gì cũng không tin tưởng nhau, phải nhờ đến một người thứ ba ghi sổ lại, nên cuối cùng phải chia tay.

Hàng thập kỉ qua, chúng ta dựa vào một cá nhân hay tổ chức thứ ba (CNTC), và thường là CNTC duy nhất chịu trách nhiệm, để thiết lập sự tin tưởng hay mối quan hệ giữa hai bên, ví như chuyển tiền (ngân hàng), mua nhà (công chứng viên nhà đất), đi taxi (hãng taxi hoặc Uber) … CNTC này giúp chúng ta điều gì? Ngân hàng thì lấy phí giao dịch, phí đổi tiền, mua cái nhà tầm 2,3 tỉ thì công chứng lấy cmn phí 200 triệu toàn mấy thứ nhảm vồn, đi taxi thì đắt, còn đi Uber thì anh tài xế chúng ta yêu mến cũng phải trả 10-20% tiền làm được cho Travis (hoặc anh Dũng Đặng, hehe). Ok riêng Uber thì có hơi khác vì có các lập trình viên đẹp trai và mẫn cán, làm sản phẩm tốt nên mọi người trả phí là đương nhiên.

Quay lại câu chuyện của Tim và Minh Hằng. Tim may mắn thì đòi lại được tiền, nhưng mà một trong những vấn đề sau mà xảy ra thì Tim ăn shit luôn:

1. Sổ ngân hàng của Tim bị cháy mất sau một vụ hoả hoạn ở Hà Nội.

2. Tổng đài viên của VCB sau khi chuyển tiền ghi nhầm 1 tỷ thành 100k.

3. Tổng đài viên là bạn thân của Minh Hăng, không ghi lại việc chuyển tiền này.

Nghe có vẻ ảo, nhưng mà tôi có anh bạn tên Cao Toàn Mỹ (CTM) là bạn thân của Tim, khẳng định (3) đã xảy ra. Ổng nói vấn đề là ở đây có đúng một người làm việc chuyển khoản chứ nếu có ít nhất người trở lên, hoặc chuyển tiền giữa thanh thiên bạch nhật thì đã không xảy ra. “Thằng Tim nó gà, gà đến mức bỏ hết trứng của mình vào một giỏ, mà đã thế lại là là giỏ của người khác” – said CTM. Vô tình, CTM bạn tôi đã miêu tả bản chất cốt lõi mà blockchain đang giải quyết. Nhưng anh ý ngu công nghệ, nên sau này cũng ăn shit như Tim.

Đố các bạn, bản chất của việc chuyển tiền ở trên là gì?

Nó chỉ là một dòng trong sổ ghi chép, được chứng thực bởi cá nhận hoặc tổ chức được xã hội tin tưởng. Đặt ra một câu hỏi thông minh và crazier hơn một chút: Liệu chúng ta có thể để “cả xã hội” chứng thực cho dòng trong cuốn sổ này, và loại bỏ CNTC thứ ba hay không?

Ok, hi vọng bạn vẫn đang hiểu và theo dõi đến đây. Nếu bạn thấy câu hỏi trên không quá điên, và bạn nghĩ hoàn toàn có thể, hoặc bạn đã đoán được câu trả lời là blockchain thì bạn đã đúng. Blockchain chính là câu trả lời cho vấn đề trên, nôm na là ghi chép sổ sách trong cộng đồng xã hội mà không cần đến tổ chức hay cá nhân thứ ba.

Blockchain hoạt động ra sao?

Trước khi vào chủ đề chính, chúng ta hãy giải trí bằng một câu hỏi liên quan, theo bạn vì sao bitcoin lại có giá trị cao như thế? Ok, có lẽ hơi khó vì tôi chưa giải thích với bạn nó là gì đúng không? Vậy hãy trả lời câu hỏi trên nhưng đối với vàng (gold)!

Về cơ bản, vàng có giá trị vì nhiều người nghĩ nó quý. Nếu bạn không tin, hãy tưởng tượng bạn và 500 anh em bị lạc trên sa mạc, đói khát trong vòng mấy ngày, không có gì nhét bụng thì hôm sau là nhìn thấy mông con gà. Giờ ở đằng trước cách 100m có 500 chai lavi đủ để cho các bạn dùng tầm 5 ngày, đằng sau có 1 thỏi vàng 4 số 9, nhưng cứu trợ viên thì 5 ngày sau mới đến. Lúc này chai lavi gỉe rách hay vàng có giá trị hơn? (không chơi trò dùng vàng mua lavi nhé)

“It might make sense just to get some (bitcoin) in case it catches on. If enough people think the same way, that becomes a self fulfilling prophecy.” – Satoshi Nakamoto, cha đẻ của bitcoin.

Bất kì cái gì cũng trở nên có giá trị khi có đủ người công nhận giá trị của nó. Bao nhiêu là đủ? Ít nhất là 3 người. Nhưng để đơn giản, tôi sẽ lấy ví dụ có 12 cá nhân của môt xóm tự quản, xóm này không ai có vai trò gì đặc biệt hơn ai, họ hoàn toàn chán nản với cách quản lý và thu phí dịch vụ của ngân hàng nên đã lập ra một cách thức mới để ghi nhận giao dịch. Sau bất kì một sự đồng thuận nào, họ đều có thông tin cập nhật nhất của tài khoản của tất cả những người khác trong xóm, tuy nhiên họ không biết danh tính cũng như tên tuổi của nhau. Chúng ta hãy đánh số tài khoản này từ #1 đến #12.

Các tài khoản cá nhân từ 1 -> 12, danh tính từng người là bí mật

Hộp đựng giấy tờ

Để bắt đầu với việc tự quản, mỗi người sẽ có một hộp đựng giấy tờ trống. Theo thời gian, mỗi người sẽ bắt đầu thêm giấy tờ vào hộp trống này, và các giấy tờ này sẽ ghi chép lại lịch sử của các giao dịch của xóm tự quản.

Khi có một giao dịch

Các thành viên trong xóm đều luôn sẵn sàng với giấy bút của mình.

Bây giờ, #1 muốn gửi 10$ cho #4. Để bắt đầu giao dịch, #1 bắc loa lên nói với cả xóm: “Tôi, #1 sẽ gửi 10$ cho #4, mọi người hãy ghi lại giao dịch của tôi vào giấy của bạn”.


#1 gửi 10$ tới #4

Vì mọi người đều có đầy đủ thông tin về tài khoản của nhau, nên trước khi ghi lại, cả xóm sẽ kiểm tra xem #1 có đủ tiền (10$) để gửi cho #4 hay không. Nếu cô ta có đủ tiền, thì mọi người đều ghi vào sổ của mình dòng như sau:

Ngày 12 tháng 8, năm 2017, lúc 9:17 tối:
    #1 ————————————– #4 10$

Đây là giao dịch đầu tiên trong tờ ghi chép đầu tiên của từng cá nhân từng người trong xóm. Giao dịch đầu tiên đã hoàn thành.

Có thêm nhiều giao dịch hơn

Nhu cầu trao đổi tiền cứ thế tiếp tục, và mọi người lặp lại quá trình trên nhiều lần. Cứ mỗi khi một xóm viên nghe thấy thông báo về một giao dịch, thì người này sẽ ghi lại giao dịch đó trên sổ của mình.

Công việc này cứ thế tiếp tục cho đến khi các thành viên trong xóm hết chỗ trống trong tờ giao dịch đầu tiên. Các tờ giao dịch này được thống nhất có chung độ dài ngay từ đầu, ghi được đúng 10 giao dịch trong một tờ. Sau 10 giao dịch, thì tất cả các xóm viên đều hết chỗ trống cho giao dịch tiếp theo và phải chuyển sang tờ giao dịch mới

Lưu trữ tờ giao dịch cũ

Trước khi cất giữ tờ giao dịch cũ, để đảm bảo rằng không ai được phép thay đổi nội dung các giao dịch đã xảy ra tại bất cứ thời điểm nào, chúng ta cần phải niêm phong lại tờ giao dịch này bằng một khoá độc nhất (unique key) mà cả xóm đồng ý. Khi mà mọi người tin tưởng vào sự niêm phong này, thì mọi người sẽ tin tưởng vào nội dung của tờ giao dịch đã công nhận là chứng thực. Việc niêm phong chính là mấu chốt của vấn đề.

Theo thuật ngữ trong ngành, thì việc này được gọi là “mining” trên tờ giao dịch (mining on the page), nhưng để đơn giản chúng ta sẽ gọi là niêm phong.

Nếu trong phương thức cũ (có CNTC thứ 3) thì các giao dịch được CNTC ghi lại, và cả xóm sẽ tin tưởng hoàn toàn vào bất cứ nội dung nào CNTC này ghi trên tờ giao dịch của họ, tờ giao dịch này là độc nhất. Trong hệ thống phân tán (decentralized system) thì sự niêm phong xác thực nội dung được ghi lại trên tờ giao dịch là chuẩn, và có nhiều tờ giao dịch như vậy.

Vậy việc niêm phong được tiến hành như thế nào?

Trước khi nói về vấn đề này, chúng ta hãy tìm hiểu một công cụ dùng để tạo khoá độc nhất được gọi là Hash Function, đối với các bạn không trong ngành, chúng ta có thể hiểu nó nôm na là một cỗ máy thần kì. Bạn cho bất kì nội dung nào vào đầu bên này của cỗ máy thì đầu bên kia sẽ ra một số có độ dài cố định. Thời gian để cỗ máy sản xuất ra số đầu ra là cực nhanh, có thể coi như không đáng kể. Để đơn giản, chúng ta sẽ coi nội dung đầu vào là một số tự nhiên, và số đưa ra cũng vậy, nhưng sẽ được viết trong hệ cơ số 16 (có các chữ số trong khoảng từ 0->9 và từ a->f). Nếu số cho vào bên này khác nhau thì đầu ra cũng không giống nhau, hoặc xác xuất giống nhau là quá nhỏ đến gần như không thể. Tuy nhiên, nếu cho biết số đầu ra của cỗ máy là gì, thì bạn không thể tìm lại số đã đưa vào của cỗ máy là gì.

Hãy lấy ví dụ, bạn đưa vào cỗ máy này số 4, bạn được đầu ra là a87ff, đây là một số trong hệ cơ số 16 (heximal). Và lần nào bạn đưa số 4 vào bạn cũng nhận được a87ff. Tuy nhiên nếu nhận được số ở đầu ra là a87ff, bạn không thể tìm được số cho vào cỗ máy là gì. Hoặc ví dụ như cho số đầu ra là abcde, bạn không biết số nào đã cho vào cỗ máy để ra nó…

                  Cỗ máy hash

Bạn có thể tranh luận rằng nếu bạn thử chọn tất cả các số nguyên để nếu may mắn, bạn có số đầu ra là abcde, điều này về lý thuyết là đúng, nhưng trên thực tế thì nó mất quá nhiều thời gian. Hãy lấy ví dụ bạn chơi số đề, cào hết số này đến số khác thì cả đời chưa chắc đã được con độc đắc nào. Hoặc bạn đi đào vàng, cả đời chưa chắc đã tìm được mỏ vàng ròng nào cả. Tuy nhiên, việc bạn may mắn đào trúng vài gram vàng thì hoàn toàn có thể…

~ Cho bạn một cỗ máy thần kì, bạn có thể tìm cho tôi một số đầu vào, tạm gọi là số đẹp, để đầu đưa ra của cỗ máy bắt đầu với 3 số 0 được hay không, tạm gọi là số chuẩn? Ví dụ như 000a24, 000bf9 hay 000f13.

Nghe giống như là chơi lô có khó trúng số độc đắc thì cũng cố thử để trúng giải nhất nhì hoặc ba nhỉ. Việc này là có thể, nhưng bạn sẽ cũng phải thử rất lâu mới tìm ra được một số đẹp, việc này cũng giống như đào quặng vậy (mining). Việc tìm ra số đẹp này về cơ cũng giống như đào bitcoin mà mọi người đang dùng ở trên mạng. Vậy số đẹp này đóng vai trò gì với blockchain và vì sao sự hiếm có của nó lại có vai trò quan trọng trong đảm bảo tính đồng thuận của tờ giao dịch cần niêm phong?

~ md5 là một trong những hashing function được nhiều người biết đến, bạn hãy thử http://www.md5.cz/ để coi có ra được số đẹp nào không nhé. Tôi thử với bạn 1 chút:

123 ==> |MD5| ==> 202CB… 124 ==> |MD5| ==> C8FFE… 1987 ==> |MD5| ==> D68A1…

Sử dụng cỗ máy thần kì để niêm phong một tờ giao dịch

Ở phần trên, tôi đã giới thiệu với các bạn ý niệm về Hash Function, một cỗ máy thần kì nếu bạn cho vào một số bất kì thì sẽ sản sinh ra một số có độ dài cố định trong thời gian tích tắc, nhưng nếu bạn biết trước đầu ra là một số có độ dài cố định, thì việc tìm lại số bạn đã cho đầu vào là không thể.

Với một cỗ máy thần kì, cố gắng thử tầm vài ngàn lần, cuối cùng bạn cũng may mắn tìm được một số đẹp để cho ra một số chuẩn, lấy ví dụ cặp sau:

74355 ==> |X| ==> 000A24

Bây giờ hãy nhớ lại, chúng ta có một tờ giao dịch đang cần được niêm phong, tờ giao dịch này chúng ta hay coi nó như là một số tự nhiên, giả dụ là 16106 (Nếu bạn biết máy tính lưu mọi giữ liệu đều bằng các chữ số 0, và 1, thì việc “giả dụ” này cũng không có gì là khó chấp nhận). Làm sao để cho tờ giao dịch này không bị thay đổi bởi bất kì ai? Rất đơn giản, chúng ta chỉ cần đánh dấu lên góc của tờ giao dịch số niêm phong 58249 (tổng của số này và nội dung tờ giao dịch 16106, chính là số đẹp 74355 ), đồng thời quy định với nhau là nếu tổng giá trị của tờ giao dịch và số niêm phong, sau khi đi vào cỗ máy thần kì đưa ra kết quả không bắt đầu bằng 3 chữ số 0 thì tờ giao dịch này đã bị thay đổi.

Trong ngôn ngữ chuyên ngành, chúng ta gọi số niêm phong là Proof of Work (bằng chứng công việc), số này là bằng chứng cho việc miner (người sử dụng cỗ máy thần kì) đã làm việc chăm chỉ để sản xuất ra con số thoả mãn điều kiện chung tập thể đã đưa ra (cộng với tờ giao dịch, cho vào cỗ máy thần kì để có đầu ra bắt đầu với 3 chữ số 0)

Quay lại với xóm 12 người của chúng ta, tôi sẽ tóm tắt lại sự việc kể từ khi mọi người có được tờ giao dịch đang cần niêm phong, cho đến khi nó được niêm phong hoàn toàn. Sau khi mỗi người có trên tay tờ giao dịch của mình, được quy định ghi lại 10 giao dịch đầu tiên, và phải được giống nhau hoàn toàn, có nội dung là 16106. Để niêm phong 10 giao dịch đầu tiên, cả xóm cùng nhau làm việc, thử chọn đưa vào cỗ máy thần kì để tìm ra số đẹp. May mắn thay, một cây làm chẳng nên non, 10 cây chụm lại nên … một số đẹp, người đầu tiên tìm ra số đẹp là #7 loan tin thông báo cho mọi người: “Tôi, CR#7 đã tìm ra số đẹp là 74355, mọi người hãy lấy 58249, là hiệu của 74355 và 16106, để niêm phong tờ giao dịch của mình”

Người đầu tiên trong xóm tìm ra được số đẹp -> số niêm phong

Ngay lập tức, cả xóm cùng nhau lấy tờ giao dịch của mình, cộng tới số niêm phong #7 đưa cho và lấy kết quả đưa vào cỗ máy thần kì để xem có được số chuẩn hay không. Nếu có được số chuẩn, xóm viên sẽ niêm phong lại tờ giao dịch cũ với số niêm phong trên và lấy tờ giao dịch mới để bắt đầu các giao dịch tiếp theo. Việc ghi chép giao dịch lại tiếp tục lặp lại.

Như các bạn đã thấy, việc tìm số đẹp trở nên không quá khó khăn, khi một số lượng người đủ lớn cùng nhau tìm, và người đầu tiên tìm ra số đẹp có lẽ sẽ được thưởng cho một khoản tiền nhất định cho việc đã sử dụng thời gian, công sức, điện đóm vận hành cỗ máy… Đồng thời, với cách hoạt động trên, bất kì ai muốn thay đổi nội dung tờ giao dịch, thì khi đem ra cho cả xóm cũng sẽ bị phát hiện, vì đơn giản là họ chỉ cần lấy tờ giao dịch cộng với số niêm phong và cho vào cỗ máy thần kì và phát hiện ra là kết quả không bắt đầu với 3 chữ số 0.

Cuộc đời đôi khi không như là mơ, sẽ như thế nào nếu một thành viên (hoặc một thiểu số các thành viên) trong xóm, giả sử là #10, sau khi dùng số niêm phong, cỗ máy thần kì đưa ra không phải số chuẩn (không bắt đầu bằng 3 chữ số 0)? Có một vài lý do có thể xảy ra với anh ta:

  • Anh này đã nghe nhầm giao dịch nào đó được thông báo ở xóm
  • Anh này đã ghi nhầm giao dịch được thông báo ra ở xóm
  • Anh này đã cố tình thay đổi nội dung giao dịch nào đó để lừa cả xóm, để chuộc lợi

Dù sao chăng nữa, #10 chỉ có một lựa chọn duy nhất là phải bỏ đi tờ giao dịch cũ của mình và sao chép 10 giao dịch cũ từ người khác trong xóm. Bởi nếu cố tình đưa tờ giao dịch này vào hộp lưu trữ của mình, những giao dịch sau của anh ta sẽ không thống nhất với đa số những người còn lại trong xóm, và từ đó, anh này sẽ bị loại khỏi xóm.

Bảo vệ lịch sử và số niêm phong

Chuyện gì xảy ra nếu #10 tìm ra được một số đẹp khác, và dùng số đẹp này để niêm phong lại tờ giao dịch của mình?

Trong một trường hợp tương tự, giả sử như cả xóm đã giao dịch được một thời gian, và đang dùng đến tờ giao dịch số 6, bất thình lình, một người trong nhóm, giả dụ là #3 lục lại hộp lưu trữ giao dịch của mình lấy ra tờ giao dịch thứ 2 và thay đổi nội dung của 10 giao dịch trong tờ này, đồng thời may mắn tìm ra được số đẹp khác, giả sử là 30049, cho tờ số 2 có nội dung đã được thanh đổi thành 17304, và niêm phong lại bởi số 12745 (17304+12745=30049) . Cả xóm khi kiểm tra bằng cỗ máy thần kì vẫn sẽ thấy kết quả tờ 2 của anh ta là một số chuẩn, có đúng không?

Để chặn không cho sự việc này diễn ra, chung ta cần đưa ra một cách tính số niêm phong tốt hơn, đảm bảo rằng không ai có thể thay đổi nội dung đã được niêm phong trong quá khứ. Tại mỗi một tờ giao dịch, bằng cách sử dụng số chuẩn (kết quả đầu ra của cỗ máy thần kì) của tờ niêm phong liền ngay trước làm nguyên liệu sinh ra tờ niêm phong liền sau, chúng ta sẽ khiến cho bất kì thay đổi trong lịch sử của các tờ giao dịch sẽ làm ảnh hưởng tới toàn bộ giao dịch ngay sau nó, và từ đó sẽ khiến cho việc thay đổi là không thể. Đây chính là ý nghĩa của từ “chain” (chuỗi) trong cái tên gọi blockchain.

Thay vì việc sử dụng số niêm phong là số thoả mãn giá trị để khi cộng với nội dung của tờ giao dịch hiện tại sẽ sinh ra số đẹp, chúng ta sẽ chọn số thoả mãn giá trị để khi cộng với nội dung tờ hiện tại, và cộng tiếp với số chuẩn của tờ niêm phong ngay trước đó, sẽ sinh ra số đẹp. Hãy lấy ví dụ với giao dịch thứ 2, tờ giao dịch có nội dung là 12235, chúng ta tìm được số đẹp là 91332, giờ chúng ta tính số niêm phong như thế nào:

số chuẩn được viết trong hệ cơ số 16, đổi ra thành: 000a24 (16) –> 2596 (10)

Ta có phép tính: 12235 + 2596 + snp2 = 91332, ta tính được số niêm phong cho tờ giao dịch 2 là: 91332-12235-2596 = 76501.

Số niêm phong cho tờ giao dịch số 2 là 76501. Bây giờ nếu bất kì ai muốn thay đổi nội dung tờ giao dịch số 1, sử dụng số niêm phong và số đẹp của riêng người này, sẽ dẫn tới số chuẩn không phải là 000a24 (2596) nữa và từ đó sẽ thay đổi số niêm phong thứ 2, rồi thứ 3 … và sẽ khiến cho hộp đựng giấy tờ của họ khác hoàn toàn với phần còn lại của cả xóm.

Blockchain: mỗi block sử dụng kết quả của block trước để sinh ra block tiếp theo

Chúng ta biết rằng việc tìm được một số đẹp là khá khó khăn, nếu một người muốn thay đổi một tờ giao dịch trong lịch sử, sẽ khiến họ phải tìm số đẹp của tất cả các tờ giao dịch kế sau đó, hay nói cách khác, họ phải tìm số đẹp một mình cho tất cả các giao dịch tiếp sau đó, thay vì với những người còn lại trong xóm cùng nhau làm việc và tìm số đẹp. Lẽ dĩ nhiên, người này sẽ chậm hơn rất nhiều và bị tụt lại và không còn có khả năng nói chuyện và thao tác cùng với cả xóm, trừ khi họ bỏ đi hoàn toàn hộp đựng giao dịch và sao chép lại giao dịch chuẩn của cả xóm.

Blockchain hoạt động theo nguyên lý đa số thắng thiểu số, dựa vào việc tất cả mọi người không ai có vai trò quan trọng hơn ai. Quay lại ví dụ xóm trên, nếu không chỉ có #3 muốn thay đổi tờ giao dịch số 2, mà #3 rủ thêm được #2, #5, #8, #9, #11, #12, tổng cộng là 7 người cùng nhau thay đổi giao dịch số 2 (và theo nguyên lý chuỗi sẽ thay đổi hoàn toàn các số niêm phong của giao dịch tiếp theo), thì chuyện gì sẽ xảy ra? Đó chính là khi blockchain sẽ bị sụp đổ. Việc này thực sự gần như không thể xảy ra trong thực tế, tôi chỉ có thể tưởng tượng khi dân Tàu đông quá, và bọn nó cùng nhau đánh cả thế giới bằng cách hợp tác theo số đông thay đổi lịch sử blockchain thì cũng chịu …

Vậy Bitcoin là gì?

Quay trở lại câu chuyện cả xóm cùng nhau tìm số đẹp, giả dụ anh CR#7 lười quá, cứ đứng ở gôn nhà chờ người ta đưa số đẹp tới chứ không chịu chạy chỗ và tìm số đẹp cùng mọi người thì sao?

Để chặn điều này xảy ra, làm cho không ai tìm số đẹp cả, và khuyến khích mọi người tìm số đẹp, cả xóm sẽ quyết định mỗi khi ai tìm được số đẹp, sẽ được tặng một điểm khuyến khích, cũng giống như khi bạn mua hàng ở siêu thị BigC, bạn mua càng nhiều thì điểm cộng trong thẻ của bạn càng nhiều và khi bạn tích luỹ được số điểm nhất định, bạn có thể đổi được ra tiền hoặc mua đồ bằng số điểm đó. Điểm khuyến khích của xóm ở đây là một quy định được mọi người đồng ý, và cũng được lưu lại trong hòm dữ liệu. Và giống như vậy, bitcoin chính là phần thưởng dành cho những miners (người đào bitcoin), và được lưu trữ trên blockchain. Khi blockchain càng mang lại nhiều ứng dụng, ý nghĩa cho cộng đồng, thì bitcoin sẽ ngày càng có giá trị (vì đơn giản là nếu số đẹp đào được càng nhanh, càng nhiều thì blockchain có tốc độ càng tốt, và càng được nhiều người dùng, sản phẩm dựa trên nền tảng này sẽ ngày càng tiến bộ).

Lời kết

Trên đây là một giới thiệu cơ bản về blockchain và bitcoin. Tôi đã đi đọc khá nhiều các hướng dẫn, tiếng anh cũng như tiếng Việt, nhưng đại đa số các bài viết hướng dẫn đều khá bựa và technical (chỉ mấy đứa học công nghệ thông tin mới hiểu được chút chút). Dân tình thì cứ đâm đầu đào, mua bitcoin hay trade bitcoin mà không biết nó là gì. Tệ hại nhất là các bài viết được dịch ra cho người Việt của mình xem ra người dịch cũng không hiểu nó là gì thì làm sao khiến người đọc hiểu được, có lẽ vừa đào coin vừa dịch cũng nên. Dân Trung Quốc thì công nghệ blockchain họ đã đi trước ta khá nhiều rồi, thậm chí có thể họ đang là một trong những quốc gia đứng đầu về việc sử dụng đồng tiền số (bitcoin cũng như các đồng tiền khác). Vậy nên tôi viết bài viết này với hi vọng đưa ra được một lời giải thích dễ hiểu nhất dành cho trẻ cũng như già, người Cà Mau cũng như Mũi Né, đọc xong cũng biết, à, hoá ra bitcoin nó không chỉ là một đồng tiền vô tri nào đó, mà nó cũng sẽ góp phần thay đổi cục diện nền kinh tế thế giới trong vài năm tới.

Notes:

Bài viết trên mình đọc được từ trang FB Tho Nguyen_ và thấy nội dung cực kỳ dễ hiểu về blockchain và cách thức động của nó. Mình chia sẻ lại hy vọng mọi người dù không phải là dân công nghệ cũng hiểu được thứ mà mình đang đầu tư là gì.