Ngoài các ngoại ngữ phổ biến như tiếng Anh, Pháp, Trung, Ý, Đức, Nga, Bác Hồ còn có thể sử dụng thông thạo khá nhiều thứ tiếng thuộc ngôn ngữ hiếm khác như tiếng Thái, tiếng Ả Rập, tiếng của một số đồng bào thiểu số Việt Nam… Chúng ta thấy bác không phải chỉ do trí tuệ thông minh mà vốn ngoại ngữ bác có được là nhờ phần lớn vào sự khổ công rèn luyện.

Ngoại ngữ đầu tiên bác học là tiếng Pháp

Bất kỳ ai học lịch sử Việt Nam giai đoạn đó cũng hiểu lý do tại sao bác lại học tiếng Pháp. Để tìm ra con đường cứu nước, cứu dân thì phải biết tiếng Pháp, phải hiểu người Pháp họ ra sao. Đó là suy nghĩ của một người cách mạng thực sự. Và Bác đã làm được. Vào mùa hè năm 1911, để đến được đất nước đó, bác đã xin làm phụ bếp trên một con tàu của Pháp. Bác làm tất cả công việc mà người ta thuê để có tiền sinh sống và có cơ hội trau dồi ngôn ngữ này. Muốn biết cái gì, muốn biết đồ vật nào đó bằng tiếng Pháp, bác đều chỉ tay hỏi người Pháp, rồi Bác viết vào một mẫu giấy, dán vào nơi hay để ý nhất để tranh thủ vừa làm, vừa học. Có lúc Bác viết hẳn vào cánh tay, vừa làm vừa nhẩm từ mới. Tối sau khi làm về, Bác rửa tay, rồi ghi lại những từ mới vào. Học được chữ nào, từ nào, Bác ghép chúng lại thành câu và thực hành ngay. Chỗ nào sai sót Bác nhờ người xung quanh chỉnh sửa ngay. Ban đầu, Người tập ghép một vài từ, sau ghép thành đoạn, dần dần Người tập viết thành bài dài. Một thời gian sau, Người tìm đến các tờ báo của Pháp để xin được viết bài đăng báo. Sau mỗi bài báo viết bằng tiếng Pháp, Người đều chép thành 2 bản, một bản lưu giữ lại, còn bản kia gửi cho Tòa soạn. Trong những lần gửi bài, Bác nói với mọi người trong Tòa soạn rằng ”Tôi rất sung sướng nếu bài viết của tôi được đăng, nhưng dù thế nào cũng xin các đồng chí sửa lỗi tiếng Pháp cho tôi”. Sau mỗi lần bài viết được đăng báo, Bác vui mừng khôn xiết, nhưng Người lại đọc đi đọc lại cẩn thận từng chữ, xem bài viết của mình đúng sai chỗ nào, toà soạn báo đã sửa lại cho mình như thế nào. Theo hướng dẫn của các chủ bút khác, Bác tập đi tập lại, khi thì viết diễn giải cho ra bài, khi lại viết ngắn lại cho súc tích… Dù công việc bận bịu tới đâu, nhưng cứ sau mỗi ngày làm việc, Bác lại tranh thủ đọc vài trang tiểu thuyết vừa giải trí, thư giãn đầu óc, lại trau dồi kiến thức. Bác thường đọc những tác phẩm của Tonxtoi để học tập cách viết, cách lập luận, rồi Bác tập viết những bài phóng sự. Sáng nào Bác cũng viết từ 5h đến 6h, tới 7h Bác lại bắt tay vào công việc. Dù thời tiết thế nào thì Bác cũng không nản chí. 11 năm sau Bác trở thành chủ bút của tờ báo “Người cùng khổ” viết bằng 3 thứ tiếng. Tên báo bằng tiếng Pháp đặt ở giữa, chữ Ả Rập bên trái và bên phải là chữ Hán, tất cả đều do Bác viết. Đó là tấm gương tiêu biểu của người học ngoại ngữ điển hình, khoa học và cần mẫn. Chẳng phải tất cả chúng ta đều nên học theo phương pháp của Bác. Học là phải ứng dụng, ứng dụng sẽ lại hoàn thiện thêm những gì mình học được.

Thầy dạy Bác tiếng Anh chính là … Bác!

Biết tiếng Pháp rồi, Bác đã tìm sang tận đất nước Anh. Đặt chân lên đất nước Anh. Bác đã tìm ngay cho mình một công việc để làm, công việc đầu tiên của Bác trên đất nước Anh là đốt lò, sau vì quá vất vả khiến ốm mất hai tuần, Bác liền chuyển sang xin làm thuê tại Khách sạn Carlton. Thường ngày Bác phải làm từ 8 giờ sáng tới 12 giờ, chiều từ 5 giờ tới 10 giờ đêm. Bác “thắt lưng, buộc bụng” để có chút tiền mua sách vở. Phương tiện học duy nhất của Người cũng chỉ có vài quyển vở và một cây bút chì. Sớm chiều Bác ra Vườn hoa Haydơ, nơi có nhiều cây to, cột đèn xưa để tự học. Sau này Bác tiết lộ, sở dĩ Bác thường ra đó để học “vì ở đó thời tiết thường rất lạnh, nên khi học sẽ không thể buồn ngủ được, có như thế mới tập trung vào học”. Sau một tuần đi làm, Bác dành dụm tất cả số tiền kiếm được để cùng với vị Giáo sư người Ý học thêm tiếng Anh vào buổi cuối tuần. Bác đã tận dụng mọi nơi, mọi lúc có thể để học tiếng Anh. Rơ-nê-Đi-pét đã viết về Bác trên tờ báo “Phong trào” rằng: “Trên đường đi tìm hiểu thế giới, ở mỗi nơi tàu dừng lại, đối với anh Ba đều là một trường Đại học. Ở đó, anh đã trực tiếp thu lượm được những hiểu biết.” Trong thời gian ở London, Bác đã làm nhiều nghề khác nhau để có tiền ăn học. Trong thời gian chiến tranh, Bác đã dành nhiều thời giờ để nghiên cứu lịch sử thế gới, học tiếng Anh và suy nghĩ về tương lai của các dân tộc thuộc địa. Vừa học tiếng Anh, Bác vừa tìm hiểu nền văn hoá và lịch sử nước Anh, đặc biệt là nước Mỹ. Riêng tài liệu nói về Mỹ của Bác đã lên đến hàng mấy trăm bài, với các thể loại khác nhau, đề cập toàn diện và sâu sắc đến nước Mỹ. Với Bác, việc đọc nhiều sách báo của Mỹ, học tiếng Anh để hiểu tường tận hơn thế giới và để lãnh đạo cách mạng một cách khoa học hơn…